Πλέον δεν πρέπει να ρωτάμε αν η ψυχή και το σώμα είναι
ένα, παρά αν το κερί και η φιγούρα που απεικονίζεται επάνω του είναι ένα.
Αριστοτέλης
Σύμφωνα με τον αριστοτελικό
ορισμό, ψυχή είναι η πρώτη εντελέχεια ενός φυσικού, οργανικού σώματος, που έχει
τη δυνατότητα της ζωής και την αρχή της κίνησης και της στάσης. Εντελέχεια
είναι η μορφή του όντος που υπάρχει σε κατάσταση δυνατότητας. Η ψυχή, επομένως,
είναι μια διαφορετική υπόσταση της μορφής, αυτό που «ένα συγκεκριμένο σώμα ήταν
να είναι». Η ψυχή, ως μορφή του έμψυχου σώματος, αποτελεί «αιτία και αρχή του
ζωντανού σώματος, πηγή και σκοπό της κίνησής του». 1
Η νέα ενότητα έργων του
Βασίλη Σούλη που δουλεύτηκε βασανιστικά κι επίμονα την τελευταία τριετία,
ξεκινά από τη σφοδρή επιθυμία αυτής της αποτύπωσης: της απόπειρας διατύπωσης
της μορφής της ψυχής, μέσα από μια διαδικασία επίπονη και ταυτόχρονα συναρπαστική.
Με αφετηρία το απροσδιόριστο
όραμα μιας προσωπογραφίας όπου δεν θα αναδεικνύονταν παρά τα απολύτως
απαραίτητα, και με καθοριστικό εννοιολογικό και ζωγραφικό πρόσημο τη
μυθιστορηματική και πραγματολογική βεβαιότητα του Γκάμπριελ
Γκαρσία Μάρκες ότι «όλοι οι άνθρωποι έχουν τρεις ζωές –τη δημόσια, την ιδιωτική
και την κρυφή», ο Σούλης δημιουργεί μια εύθραυστη πινακοθήκη αναβλύζουσας από
αθέατα έγκατα εικόνας, αποτελούμενη από 15 διάφανες ελαιογραφίες πορτραίτων με
κοινές διαστάσεις και συγγενή εξωγενή και ενδογενή συστατικά.
Πρόκειται για ένα
προσωπικό ημερολόγιο καταγραφής του γνώριμου περιβλήματος και της άγνωστης
ενδοχώρας των οικείων του, οργανωμένο και διατυπωμένο μέσα από μια ταυτόχρονη
διαδικασία ωρίμανσης και αυτογνωσίας του καλλιτέχνη. Τα πρόσωπα, ζωγραφισμένα
από μνήμης, επικαλούμενα τα ενδογενή συστατικά της πρώτης ύλης τους, ακουμπώντας
σε σπάνιες ποιοτικά μονοχρωματικές τονικότητες και αποφεύγοντας κάθε είδους
περιγραφική ή άλλη βακτηρία, πλάθονται από ψιθυριστικά ελάχιστα: από φως και
από σκιά, από έρεβος και ελπίδα, από οράματα θανάτου και από ίχνη ανεξίτηλης
ζωής.
Οι κρυφές και οι
φανερές «ζωές των άλλων» και οι θολές περιοχές του νου, τα ημιτόνια των σκέψεων,
οι πράξεις και οι παύσεις, οι αδυναμίες και οι δυνατότητες, οι πειρασμοί και οι
αρετές, τα κρυμμένα μυστικά και ψέμματα και, ιδίως, τα σωζόμενα κατάλοιπα
αλήθειας, το ομολογούμενο φαίνεσθαι» και, κυρίως, το ανομολόγητο «είναι» της
μορφής και του έσω κόσμου της, τρέπονται στην πολύτιμη ζωγραφική πρώτη ύλη του
ζωγράφου. Ένα ολόκληρο δάσος σκιών, αναπνοών και υπαινιγμών συνομιλεί με το
κατά τόπους επίμονο και στιβαρό πλάσιμο της φόρμας, με τα αναγνωρίσιμα
χαρακτηριστικά και την ηθελημένα μεγεθυμένη κλίμακα όπου αυτή επιβάλλεται, με
τις εκλεκτικιστικές εντάσεις της τονικότητας που αναδεύουν και εγκαλούν την
επιφάνεια των έργων από το βαθύ της ενύπνιο, ανσκάπτοντας με γενναιότητα την
τάφρο του ψυχισμού των πορτραίτων.
Οι τριπλές αυτές
αυτοτέλειες που ισορροπούν στην αιχμή ενός αόρατου συνεκτικού νήματος,
συνομιλώντας άλλοτε με την αλληγορία της Φρόνησης και του Χρόνου στα τριπλά
συμβολιστικά πορτραίτα του Τισιανού, άλλοτε με την περίκλειστη σαλή μοναξιά των
ηρώων του Rustin και άλλοτε με τους
προσφιλείς κεκοιμημένους του Μπότσογλου στην αξέχαστη Νέκυια, αποτελούν ενδελεχείς αναφορές σε συγκεκριμένα
πρόσωπα και οικογενειακές γενεές που στοιχειώνουν το οπτικό και το
συναισθηματικό πεδίο του καλλιτέχνη.
Η τελετουργική
ατελεύτητη διαδικασία της αποκαλυπτικής ζωγραφικής διατύπωσης του Βασίλη Σούλη,
με την έξοχη χρήση του ρευστού, κατηφούς χρώματος, του σβησίματος και της
επανεγγραφής, κατάμεστη από μικρές αλλά καίριες αποφάσεις άλλοτε μιας κατά
τόπους συμπύκνωσης και άλλοτε ενός ηθελημένου non finito, έμπλεη σφοδρών
ανακαλύψεων για την ενδοχώρα του Εαυτού και τη χώρα του οικείου Άλλου, αποτελεί
μια σπαρακτική εικαστική αφήγηση. Και ταυτόχρονα, μια εξομολογητική πράξη
ανθρωπινής Αγάπης.
Ίρις Κρητικού
Μάρτιος
2017
Αριστοτέλης, «Περί Ψυχής»,
εκδόσεις Ζήτρος 2003, μτφρ. Ιωάννης Σ. Χριστοδούλου
